Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi jest obecnie najdłużej funkcjonującym muzeum historycznym w mieście. Jego początki sięgają roku 1959 kiedy powołano do życia Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego. Na siedzibę nowej placówki wybrano budynek dawnego więzienia przy ul. Gdańskiej 13. Ówczesne muzeum gromadziło zbiory dotyczące działalności wszelkiego rodzaju polskich ruchów lewicowych, ze szczególnym uwzględnieniem tych działających na terenie Łodzi i regionu.

Z dniem 1 stycznia 1990 roku – w wyniku przemian ustrojowych – MHRR przemianowano na Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, nadając placówce nowe cele statutowe i nakreślając wyzwania służące popularyzacji wiedzy historycznej, w szczególności tej dotyczącej idei wolnościowych i niepodległośćiowych. Muzeum stało się miejscem edukacji i upowszechniania wiadomości o polskich drogach do niezależności. Zadaniem placówki jest odkrywanie wielonurtowości i różnorodności w patrzeniu na to czym jest polska tożsamość oraz jakie jest znaczenie niepodległości. Służą temu zarówno wystawy – sięgające niekiedy początków naszej państwowości – jak i codzienna praca edukacyjna i popularyzatorska. Muzeum jest także miejscem integracji łódzkiego środowiska historycznego. Spotkania autorskie, panele dyskusyjne i konferencje służą twórczej wymianie myśli i transferowi wiedzy akademickiej do szerokich rzesz społeczeństwa Łodzi i okolic.

Ważnym aspektem działalności Muzeum jest także gromadzenie zbiorów związanych z działalnością polskich ruchów niepodległościowych i martyrologii obywateli polskich różnych narodowości i kultur. Obecnie Dział Zbiorów posiada ważny zbiór dokumentów, zdjęć i sztuk pięknych (obrazy, rzeźby, grafiki) z przełomu XIX i XX wieku, dwudzistolecia międzywojennego, II wojny światowej i PRLu. Zbiory zawierają również wiele unikatowych materiałów do dziejów Łodzi i okręgu łódzkiego.